Cengiz Han kimdir ?

Cengiz Han kimdir , Hayatı

Cengiz Han kimdir? ya da doğum adıyla Temuçin'in anlamı nedir?

Timuçin demirci demektir.

[caption id="attachment_96" align="alignright" width="287"] Cengiz Han kimdir[/caption]

Doğumu: Dülük - Boldak 1162

Ölümü : 18 Ağustos 1227 Moğolistan dır.

Anne - Babası : Yesügey, Höelin

Eşleri : Börte , Isukhan Khatun, Abika Khatun, Gunju Khatun, Gurbasu Khatun, Khulan khatun, Yesugen, Yesui, Heda'an dır.

Çocukları : Cengiz Hanın 11 Çocuğu vardır bunlar: Ögeday, Cuci, Tuluy, Çağatay Han, Alakhai Bekhi, Checheikhen, Tümelün, Alaltun, Altani, Gelejian, Khochen Beki

Torunları : Kubilay Han, Batu Han, Hülagû Han, Möngke, Güyük

Hükümdar ve Moğol İmparatorluğu nun kurucusudur. Cengiz Han, 13. Asrın başında Orta Asya daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirerek bir millet haline getirmiştir ve halkı Moğol politik kimliği çatısı altında topladı. Dünya tarihinin en büyük askeri dahilerinden biri olarak kabul edilen Cengiz Han,hükümdarlığı yarıyılında 1206-1227 arasında Kuzey Çin deki Batı Xia ve Jin Hanedanı,  hükümdarlığı yarıyılında 1206-1227 arasında Kuzey Çin deki Batı Xia ve Jin Hanedanı, Türkistan daki Kara Hıtay, Maveraünnehir, Harezm, Horasan ve İran daki Harzemşahlar ile Kafkasya da Gürcüler, Deşt-i Kıpçak taki Rus Knezlikleri ve Kıpçaklar ile İdil Bulgarları üzerine hakikatleştirilen seferler neticesinde Pasifik Ummanı ndan Hazar Denizi’ne ve Karadeniz in kuzeyine kadar uzanan bir imparatorluk kurdu. Bozkır ananesinden gelen onlu teşkilatı kullanarak Meritokrat  liyâkata bağlı bir ordu meydana getirdi.

Cengiz Han’ın büyük bir asker olarak ün kazanmasının temelinde, kurduğu posta teşkilatı ve casus ağı ile istihbarat sanatına verdiği büyük değer önemli bir yer tutar.

Seferleri sonucunda, pek çok şehir tahrip olmuş ve milyonlarca insan da katledilmişti ancak Cengiz Han Yasası adı ile metinleştirilen kurallar ile işkenceyi yasaklayıp, zanaatkarlar, doktorlar, belli bilgi becerisi olan eğitimli kişiler ve her dinden din adamlarına, hangi milletten olursa olsun aralarında bir ayrım yapılmaksızın saygı gösterilmesi ve vergiden muaf tutulmalarını kanunlaştırmıştır .

YAZI VE DİL

[caption id="attachment_97" align="alignleft" width="226"] timuçin[/caption]

Cengiz Han, halkının yazıya sahip olmasını sağlamak için Uygurlardan önemli bahşıları başkenti Karakurum’a çağırmış ve Moğolca için Uygur alfabesini uyarlatarak bunu çocuklarına da öğretmesini istemiştir. 1227 yılında Kuzey Çin deki Tangutlar üzerine çıktığı sefer esnasında rahatsızlanarak hayatını kaybetti. Kurmuş olduğu imparatorluk günümüzde Rusya hariç tüm ülkelerden daha geniş topraklar üzerine yayılmış vaziyette olup ölümünden sonra, oğulları ve torunları döneminde daha da genişleyerek, insanlık tarihinin gördüğü bitişik sınırlara sahip en büyük imparatorluk haline geldi. Cengiz Han ın ataları ve kökleri Cengiz Han’ın şeceresi yarı mitolojik bir şekilde sis perdesi arkasındadır.

Onun atalarının ve kendisinin doğuş efsanesi, Moğol mitolojisinin önemli belgelerindendir. Yazılış tarihi itibarı ile Cengiz Han’ın yaşadığı döneme en yakın olanı Şamanizm etkilerinin görüldüğü, 1240 yılında Moğolca olarak kaleme alınmış olan Moğolların Gizli Tarihi adlı esere göre Cengiz Han’dan 10 nesil önce yaşayan Alangoya, Cengiz Han soyunun efsanevi büyük annesi olarak kabul edilmiştir.

Moğolların Gizli Tarihinde yer alan efsaneye göre Alangoya dul kaldıktan sonra evlenmediği halde üç oğlu daha olmuştur. Cengiz Han ve onun mensup olduğu Börçiginler bu çocuklardan “Bodoncar” adlı en küçük olanının soyundan gelmektedir. Alangoya efsanesi yalnızca Cengiz Han’ı değil onunla birlikte “Nirun” yani ışığın çocukları adı verilen bir yığın boyu ilgilendirse de Cengiz Han soyunun en büyük efsanesi olarak kabul edilmiştir.

Nirun boylarından öncelikle Cengiz Han’ın boyu Borciginler ardından Tayciutlar, Barlaslar, Derbenler, Salciutlar ve başka birkaç boy daha sayılabilir. 1140 yılında Moğol kabilelerinden Börçiginlere mensup Kabul, bütün Moğolların ilk lideri olarak “Han” unvanını almıştır. Cengiz Han’ın babası Yesügey Bahadır onun torunudur. Kabul Han ve onun halefi Ambakay Han zamanında Moğollar, Çin deki Jin İmparatorluğu ile mücadele edecek kadar kuvvetlenseler de Tatarlar, Çinlleri hoşnut etmek için Ambakay’ı Çin’e teslim ettiler. Ambakay hiç alışılmadık bir şekilde, “tahta eşek şekli” denen bir duruma sokularak çarmıha gerilip infaz edildi. Cengiz Han’ın büyük amacası Kutua, bu hakarete Çin üzerine ve Tatarlara bir dizi saldırı düzenleyerek cevap verdi ve bu akınlar sonunda “Moğol Herkülü” unvanını kazandı. Fakat, 1160 yılında, detayları bilinmeyen bir dizi olay sonunda, Kuzey Çin’in hakimi Jin Hanedanı, Moğolları hezimete uğrattı.

TİMUÇİN

Moğollar bir süre karmaşa içinde dağıldılar. Sefalet içinde yüzen bu karmaşık haldeki Moğollar’ın içerisindeki önemsiz liderlerden biri olan Kabul Han ın torunu Yesügey Bahadır, ittifaklar kurarak Moğolları güçlendirmeye çalıştı. Moğolların batı komşularından biri olan Türk boylarından Keraitler idi. Keraitler 200 yıldan beri Nasturi Hıristiyan’dı. Hıristiyan Keraitlerin zamanki lideri Tuğrul idi. Tuğrul, 1160 yılında iç meseleler sonucu tahtını kaybetmişti. Moğolların lideri Yesügey, Tuğrula kabilesinin önderliğini yeniden ele geçirmesi için yardım etti.

[caption id="attachment_98" align="alignright" width="300"] timuçin cengiz han[/caption]

Tuğrul ve Yesügey anda ile kardeşilik yemini ettikten sonra, daha sonraları Moğolların yeniden ortaya çıkışında olağanüstü önem taşıdığını kanıtlayacak olan bir ittifak kurdular. Rivayetlere ve efsaneye göre Yesügey Bahadır bir gün Onon nehri kıyılarında şahini ile avlanırken gelinleri taşımak için özel olarak tahsis edilmiş, bir at arabasına rastladı. Yesügey, arabanda oturan kıza ilk görüşte aşık olmuştu. Yesügey iki kardeşini yanına alarak ve birlikte ağır ağır giden düğün arabasına yetiştiler. Üç kardeş Onggirat boyunun Olkunat kabilesinden olan Höelin adındaki yeni evli gelini yakaladılar. Höelin başke seçme şansı olmadığı için Yesügey Bahadır’ı yeni kocası olarak kabullendi. Yesügey onunla, doğurduğu oğlan bir kahraman olacak diyerek evlenmiştir.